سازمان های جاسوسی و عملیات های اطلاعاتی ,

این کتاب به برخی خاستگاه ها، شخصیت ها و روش های جاسوسی مدرن می‌پردازد و ضمن ارائه پیشینه ای از ماهیت اطلاعات، درباره سازمان های اطلاعاتی امروزی و فعالیت های مختلف سازمان های اطلاعاتی شامل ارزیابی اطلاعات در دسترس از منابع عمومی و همچنین انجام مراقبت الکترونیک، جاسوسی سایبری و جاسوسی انسانی سنتی بحث می‌کند. پس از سیری مختصر در جریانات و گروه های جاسوسی در ایالات متحده و انگلستان در دوره جنگ سرد، بحث اطلاعات را به قرن 21 می‌رساند و به نحوه تکامل جوامع اطلاعاتی در ایالات متحده، روسیه و بریتانیا می‌پردازد. همچنین در پایان، نحوه برخورد و اثرگذاری سازمان های اطلاعاتی بر دو منطقه حساس جهان یعنی خاورمیانه و آسیای شرقی و نحوه پیگیری اولویت های اطلاعاتی کشورهای مهم در این دو منطقه پرمسأله بررسی خواهد شد.

در میان افرادی که قرار است عمر خود را در سایه باشند، برخی جاسوس ها ـ واقعی یا خیالی ـ در گذر زمان، جایگاه شاخصی در اذهان عمومی کسب کرده اند. جیمز باند، ماتا هاری و جیسون بورن همگی اسامی آشنایی هستند و چهره های متعدد دیگری نیز وجود دارند. بعید است این وضعیت تغییر کند. عملیات های اطلاعاتی، واقعیت جهان مدرن هستند، خواه به منظور اهداف تهاجمی مورد استفاده قرار بگیرند یا برای اهداف تدافعی. این کتاب به برخی خاستگاه ها، شخصیت ها و روش های جاسوسی مدرن می‌پردازد.
جاسوسی مدرن، به طور تعجب آوری متنوع است و از موش و گربه بازی های به تصویر کشیده شده در فیلم های سینمایی بسیار فراتر می‌رود. خواه به سیاست، فناوری رایانه ای، اقتصاد یا علم ـ یا حتی فقط به یک داستان جاسوسی خوب ـ علاقه داشته باشیم، در این بحث مربوط به سازمان های جاسوسی و عملیات های اطلاعاتی، چیزی وجود دارد که علاقه را جلب می‌کند.
سیر این کتاب از کل به جزء است و ابتدا اطلاعات پیشینه ای درباره ماهیت اطلاعات ارائه می‌کند و سپس درباره بخشی از تاریخ و چهره هایی بحث می‌کند که در این حوزه، از خود ردی ـ خوب یا بد ـ به جا گذاشته اند. سرانجام، این کتاب با بحث درباره سازمان های اطلاعاتی امروزی، داستان را به روز خواهد کرد.
در این خصوص، طیف وسیعی از فعالیت هایی که «اطلاعاتی» در نظر می‌گیریم را می‌توان به دسته های راهبردی، تاکتیکی و ضد اطلاعات تقسیم بندی کرد. ورای نقش سنتی استفاده از اطلاعات به منظور کمک به کشورها در کنترل دولت های متخاصم، از اطلاعات در جهان امروز اغلب به منظور کمک به دفاع در برابر تروریسم و سایر جرائم عمده و به منظور کمک در حفاظت از زیرساخت های فناورانه و اسرار تجاری استفاده می‌شود.
در حالی که فعالیت های اطلاعاتی ممکن است در وهله اول شامل جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات باشد، سازمان های اطلاعاتی بارها نقش محسوسی نظیر براندازی حکومت ها و انجام ترور ایفاء کرده اند. این امر باعث شکل گیری شهرت میهیجی ـ و گاه پرفراز و نشیبی ـ می‌شود که سازمان های اطلاعاتی طی سال ها به دست آورده اند. این کتاب درباره فعالیت های مختلف سازمان های اطلاعاتی شامل ارزیابی اطلاعات در دسترس از منابع عمومی و همچنین انجام مراقبت [پایش] الکترونیک، جاسوسی سایبری و جاسوسی انسانی سنتی بحث خواهد کرد.
سازمان های اطلاعاتی بسته به دامنه فعالیت های خود، بازیگران عمده ای در عرصه جهانی هستند. اگر این سازمان ها همانند یک شرکت بودند، به عنوان مثال، سازمان اطلاعات مرکزی (سی آی ای یا سیا) با حدود 20 هزار پرسنل در ایالات متحده به یکی از شرکت های شاخص تر جهان تبدیل می‌شد. هرچند به طور طبیعی، این سازمان ترجیح می‌دهد در مقایسه با یک سازمان چند میلیارد دلاری عادی، کمتر مورد توجه باشد.
ریشه های این غول جامعه اطلاعاتی به طور تعجب آوری چندان دیرپا نیست. در حالی که سازمان های اطلاعاتی توسط بیشتر قدرت های بزرگ، در واکنش به جنگ جهانی اول تأسیس شدند، ایالات متحده دیر وارد عرصه جامعه مخفی شد. در حقیقت، ایالات متحده بدون یک سازمان اطلاعاتی جامع وارد جنگ جهانی دوم شد. این امر در 1942 با تأسیس اداره خدمات راهبردی جبران شد که در 1947 به سی آی ای تبدیل گردید.
بخش اعظم تاریخ سی آی ای شامل مسابقه شطرنج اطلاعاتی طولانی میان ایالات متحده و اتحاد شوروی است زیرا در اوایل جنگ سرد تأسیس شد. کتاب حاضر این پیشینه را به طور مجدد بازگو می‌کند که شامل مصادیقی از عملیات های پنهانی می‌شود که تا سال ها پس از وقوع، عمومی نشده بود. تاریخ سی آی ای، در کنار برخی موفقیت ها، شکست هایی از قبیل حمله خلیج خوک ها را شامل می‌شود که مایه شرمندگی بین المللی شد و تنش های جنگ سرد را افزایش داد.
به طور طبیعی، نقش سی آی ای در جنگ سرد اغلب باعث می‌شد این سازمان با کاگ ب، سازمان امنیتی اتحاد شوروی به طور مستقیم درگیر شود. این کتاب تاریخِ اغلب پرشرارت کاگ ب و پیشینیان آن در اتحاد شوروی را نیز بررسی خواهد کرد. فرق عمده ای میان سی آی ای و سازمان های اطلاعاتی شوروی در این است که سی آی ای مجاز به انجام عملیات در داخل کشور نیست، در حالی که یکی از کارکردهای مهم تشکیلات اطلاعاتی شوروی کمک به حفاظت از رهبری کشور در برابر تهدیدات داخلی بود. این امر به مرگ صدها هزار شهروند شوروی طی سال ها منجر شد و کاگ ب را به منبع مهم قدرت در اتحاد شوروی تبدیل کرد.
بدیهی است که تمام تلاش های اطلاعات اتحاد شوروی به داخل مرزهای خود محدود و معطوف نمی‌شد و یکی از تأکیدات اولیه در سال های جنگ سرد، جمع آوری اطلاعات درباره فناوری بمب اتمی ایالات متحده بود. اتحاد شوروی در سراسر جنگ جهانی دوم، ساخت بمب اتمی را مد نظر قرار داده بود، اما زمانی که ایالات متحده اولین بمب خود را در 1945 آزمایش کرد مشخص شد که دانشمندان اتحاد شوروی به طور بدی عقب بودند. شوروی ها بر جبران فاصله تمرکز کردند و جاسوسی، بخش عمده ای از اقدامات‌ آنها بود.
این کتاب به برخی چهره های شاخص در عملیات های جاسوسی اتمی شوروی خواهد پرداخت؛ افرادی که اغلب در مجامع علمی غربی فعالیت می‌کردند. برخی دستگیر شدند ـ در قضایای کلاوس فوکس و ژولیوس و اتل روزنبرگ اندکی پس از ماجرا، دستگیری های مهمی انجام شد. اما جاسوس های دیگر چنان موفق بودند که نقش‌ آنها تا پس از فروپاشی اتحاد شوروی در 1991 ناشناخته بود. در مجموع، جاسوس ها نقش ارزشمندی در ساخت موفقیت آمیز بمب اتمی شوروی در اواخر دهه 1940 ایفاء کردند. به این صورت، سازمان های جاسوسی و عملیات های اطلاعاتی نه فقط در جنگ سرد مشارکت فراوانی داشتند، بلکه در شکل دهی به بزرگ ترین تهدید آن [یعنی بمب اتم] مفید واقع شدند.
این جاسوس های بمب اتم، تنها عاملان موفقِ کار برای اتحاد شوروی در کشورهای غربی نبودند. در این کتاب درباره حلقه جاسوسی بدنام کمبریج در بریتانیا نیز بحث می‌شود. این حلقه جاسوسی می‌تواند برجسته ترین مصداق چیزی باشد که جزء اصلی دانش جاسوسی شد: جاسوس دوجانبه.
حلقه جاسوسی کمبریج نام خود را از این جا گرفت که اعضای آن در دهه 1930 دانشجوی دانشگاه کمبریج [در بریتانیا] بودند.‌ آنها با نظام های دموکراتیک سرمایه داری بریتانیا و ایالات متحده مخالف بودند و در مقابل، پذیرای کمونیسم شدند. در این کتاب نشان داده می‌شود که چگونه اعضای این حلقه جاسوسی در حالی که عامل اتحاد شوروی بودند پست های بسیار حساسی در بریتانیا و ایالات متحده به دست آوردند. یکی از اعضای حلقه جاسوسی کمبریج، کیم فیلبی، حتی پست کلیدی رئیس ضد جاسوسی سازمان اطلاعات سری (ام آی 6) و افسر رابط میان اطلاعات بریتانیا و ایالات متحده را به دست آورده بود.
حلقه جاسوسی کمبریج در دهه 1950 منحل شد. اما تا زمان فرار بخش اعظم اعضای آن به اتحاد شوروی، خسارت، به شکل انتقال اطلاعات حیاتی به کمونیست ها و مرگ احتمالی چندین عامل غربی که خیانت کرده بودند، وارد شده بود.
در حالی که ایالات متحده شاهد چیزی به جامعیت حلقه جاسوسی کمبریج نبوده است ـ حداقل، نه تا جایی که اطلاع وجود دارد ـ به سهم خود، از وجود خائنان به عنوان عوامل دشمن، آسیب دیده است. برخی از این داستان ها نیز بررسی خواهد شد، از جمله ماجرای الجر هیس که یکی از برجسته ترین موارد جاسوسی در تاریخ ایالات متحده بود.
هیس مشاغل بسیار موفقی در حکومت داشت، از جمله منشی حقوقی اولیور وندل هولمز [قاضی] دادگاه عالی و مشاور رئیس جمهور فرانکلین روزولت. وی در 1948 به عضویت در حلقه جاسوسی طرفدار کمونیست در پیش از جنگ جهانی دوم متهم شد. این ماجرا به شدت بحث برانگیز شد ـ فردی که او را متهم کرد چهره نامعتبری بود و هیس نه به خاطر جاسوسی بلکه به دلیل دروغ گویی در رابطه با شهادت خود در کنگره، متهم شناخته شد. گناهکاری یا بی گناهی هیس به مدت چند دهه مورد بحث و جدل قرار گرفت، اما شاید بزرگ ترین اهمیت این ماجرا در اعتبار گرفتن کمیته فعالیت های ضد آمریکایی مجلس نمایندگان و چهره هایی نظیر جوزف مک کارتی و ریچارد نیکسون بود که تهدید جاسوسی کمونیستی را به سرعت به موضوع سیاسی بزرگی در ایالات متحده تبدیل کردند.
در دهه های پس از دادگاه الجر هیس، شماری از سایر جاسوس های شاغل در جوامع اطلاعاتی و نظامی ایالات متحده دستگیر شدند ـ درست مانند دستگیری جاسوس هایی که در این دوره در اتحاد شوروی برای غرب فعالیت می‌کردند. یکی از جوانب قابل توجه ماجراهای جاسوسی جنگ سرد که در این کتاب بررسی می‌شوند، طیف انگیزه ها است. در حالی که حلقه جاسوسی کمبریج و سایرین به نظر می‌رسد از ایدئولوژی طرفدار کمونیسم الهام گرفته باشند، سایر جاسوس ها در سال های مختلف انگیزه های دیگری از جمله عشقی و مالی داشته اند.
اکنون جنگ سرد، مانند اتحاد شوروی به تاریخ پیوسته است، اما سازمان های اطلاعاتی از عناصر برجسته امنیت ملی در تمام کشورهای توسعه یافته به شمار می‌روند. این کتاب با بررسی وضعیت امروز این سازمان ها، [بحث] اطلاعات را به قرن 21 می‌رساند. کتاب در ابتدا به نحوه تکامل برخی از جاافتاده ترین جوامع اطلاعاتی می‌پردازد ـ در ایالات متحده، روسیه و بریتانیا. سپس نحوه برخورد ـ و اثرگذاری ـ سازمان های اطلاعاتی بر دو مورد از نقاط حساس مهم جهان یعنی خاورمیانه و آسیای شرقی را بررسی می‌کند.
ساختارهای اطلاعاتی ایالات متحده، روسیه و بریتانیا به منظور بررسی، مطلوب است زیرا بسیاری از کشورهای جهان یکی از این سه مدل را برای خود برگزیده اند. در ایالات متحده، عبارت «جامعه اطلاعاتی» به ویژه حائز اهمیت است زیرا این کشور چندین سازمان مختلف به منظور جاسوسی، تجزیه و تحلیل و فعالیت های مخفیانه دارد. در حالی که سی آی ای تا حدی به منظور متمرکز کردن جمع آوری اطلاعات آمریکا تأسیس شده است، انواع سازمان های دیگر همچنان فعالیت های اطلاعاتی و جاسوسی انجام می‌دهند که هر یک ساختار گزارش دهی متفاوتی دارند و اغلب، وظایف‌ آنها همپوشانی دارد. پس از حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001، در اقدامی به منظور هماهنگی بهتر اقدامات این سازمان های متنوع، وزارتخانه امنیت سرزمینی [داخلی] تأسیس شد.
اگرچه ساختار اطلاعاتی اتحاد شوروی طی سال ها دستخوش سازماندهی های مجدد شد، اما همواره از مدل ایالات متحده متمرکزتر بود و هم مسئولیت های بین المللی و هم داخلی به عهده می‌گرفت. بُعد داخلی به این معنا بود که اطلاعات شوروی اغلب نقشی اساسی در سیاست داخلی کشور ایفاء می‌کرد. در حالی که اتحاد شوروی دیگر وجود ندارد، سازمان های اطلاعاتی در روسیه امروزی همچنان به بخشی از سنت های پیشینیان شوروی خود ادامه می‌دهند.
ویژگی بریتانیا برخورداری از یکی از قدیمی ترین دستگاه های اطلاعاتی در جهان است. همانند ایالات متحده، رویکردی مبتنی بر وجود چند سازمان دارد تا فعالیت های داخلی را از بین المللی جدا کند، اما تفاوت هایی [با ایالات متحده] وجود دارد. اطلاعات مربوط به جامعه اطلاعاتی بریتانیا در مقایسه با ایالات متحده از عموم مردم بیشتر مخفی نگه داشته می‌شود، با این حال به حکومت پاسخگویی مستقیم بیشتری دارد.
هر یک از این مدل های اطلاعاتی باید با مجموعه چالش هایی درگیر شوند که همواره تغییر می‌کند. کشورهای مختلف جهان تغییرات مد نظر خود را در شیوه های اطلاعاتی خود اعمال می‌کنند. این کتاب به منظور تکمیل نگاه خود به سازمان های اطلاعاتی امروزی، نحوه پیگیری اولویت های اطلاعاتی کشورهای مهم در دو منطقه پرمسأله جهان، خاورمیانه و آسیای شرقی، را بررسی خواهد کرد.
در خاورمیانه، انبوهی از تنش های مذهبی و درآمدهای نفتی باعث شده منطقه به مدت دهه ها مورد توجه باشد. این کتاب بر نحوه استفاده اسرائیل و ایران، دو بازیگر عمده این عرصه، از سازمان های اطلاعاتی خود به منظور دفاع از منافع خود و جستجوی دست بالا بر دشمنان، تمرکز خواهد کرد. به سمت شرق، هند و پاکستان بر سر اختلافات مذهبی و ارضی با همدیگر مقابله دارند و سازمان های اطلاعاتی در آن جا نیز نقش زیادی ایفاء می‌کند.
منطقه دیگر مستعد منازعه، آسیای شرقی است. رهبران چین در عین گذار به اقتصادی سرمایه داری تر، در تلاش به منظور حفظ کنترل اقتدارگرایانه بر مردم خود هستند. این در حالی است که جدایی این کشور از تایوان نقطه اختلافی میان دو ملت است. مشکل دیگر در شبه جزیره کره است. در آن جا، کره شمالی رهبر ناآزموده جوان تر، فقر کمرشکن و تسلیحات اتمی دارد؛ ترکیبی خطرناک. در این میان، بسیاری در کره جنوبی هنوز در انتظار اتحاد مجدد هستند، اما طبق شرایط کره جنوبی. تمام این منازعات باعث فعال ماندن فعالیت های اطلاعاتی در این کشورها می‌شود و جهان خارج که با اضطراب نظاره گر است نیز در آن مشارکت می‌کند.
جاسوس ها، در کتاب ها، فیلم های سینمایی و تلویزیون اغلب شخصیت های مسحور کننده ای هستند که در اماکن بیگانه کارهای مهیجی انجام می‌دهند. اما در واقعیت، جاسوسی فعالیتی جدی است که پرسش هایی جدی ایجاد می‌کند. آیا سازمان های اطلاعاتی به مقابله با تنش ها میان کشورها کمک می‌کنند یا فقط این تنش ها را افزایش می‌دهند؟ آیا سازمان های اطلاعاتی از شهروندان یک کشور محافظت می‌کنند یا به حقوق‌ آنها تعدی می‌کنند؟ درخصوص سازمان های جاسوسی و عملیات های اطلاعاتی پرسش های زیادی وجود دارد. این کتاب با ارائه پیشینه هایی از تاریخ و مدل های این سازمان ها، می‌تواند به آگاهی بیشتر خواننده به منظور پاسخ به این پرسش ها کمک کند.

- مقدمه        

- ماهیت اطلاعات    
  سطوح اطلاعات    
  انواع اطلاعات    
  منابع اطلاعات    
  روش های گردآوری اطلاعات    
  جاسوسی سایبری    

- غول های جنگ سرد: سی آی ای و کا گ ب    
  سی آی ای    
       ظهور سی آی ای    
       سی آی ای در جنگ سرد    
  کا گ ب    
      اولین سازمان های امنیتی شوروی    
      تأسیس کا گ ب و نقش آن    

- جاسوس های بمب اتمی اتحاد جماهیر شوروی    
  کلاوس فوکس    
    روث ورنر    
    آلن نان می‌   
  برونو پونته کوروو    
  تئودور هال    
  ژولیوس و اتل روزنبرگ    

- حلقه جاسوسی کمبریج    
  کیم فیلبی    
  گای برجس    
  دونالد مکلین    
  آنتونی بلانت    
  جان کیرن کراس    

- سرکش ها و جاسوس های دوجانبه آمریکایی    
  الجر هیس    
  ویتاکر چمبرز    
  جان واکر    
  جاناتان جی پولارد    
  ریچارد ایمز    
  رابرت هانسن    

- سازمان های اطلاعاتی در زمان حاضر: مدل های آمریکایی، شوروی / روسی و بریتانیایی    
  ایالات متحده    
      سازمان اطلاعات مرکزی    
      اف بی آی    
      سازمان امنیت ملی    
      سازمان اطلاعات دفاعی    
      اداره ملی شناسایی    
  روسیه    
  بریتانیا    

- سازمان های اطلاعاتی در زمان حاضر: دو منطقه ناآرام جهان    
  خاورمیانه و آسیای جنوبی    
       اسرائیل    
       ایران    
       پاکستان    
       هند    
  آسیای شرقی    
  چین    
  تایوان    
  کره جنوبی    
  کره شمالی    

- نتیجه گیری    
- مطالعه بیشتر    
  آثار تاریخی و مقایسه ای    
  نظام های اطلاعاتی کشورها

شناسنامه کتاب در سازمان اسناد کتابخانه ملی ایران

معرفی کتاب در سایت آمازون

دانلود کنید